Η ανεξέλεγκτη επέκταση των πόλεων τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με την πανδημία του 2020 έχουν οδηγήσει σε όξυνση των προβλημάτων των σημερινών κοινωνιών, όπως η κοινωνική ανισότητα, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η καταπάτηση του περιβάλλοντος, τα υπερφορτωμένα δίκτυα μαζικής μεταφοράς κ.α..

Το μοντέλο της πόλης των 15 λεπτών αντιπροσωπεύει ένα σχετικά νέο τρόπο σκέψης για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και την πολιτική που επικεντρώνεται στην κλίμακα του ανθρώπου και την εμπειρία της πόλης.

Η πόλη των 15 λεπτών (15-min city – FMC)θεωρείται, από πολλούς, η πόλη του μέλλοντος. Η ιδέα αυτή βασίζεται στο πρότυπο της αστικής ανάπτυξης με έμφαση στην εγγύτητα των χρήσεων γης (ProximityOrientedDevelopment – POD).

Βάσει του μοντέλου αυτού, οι γειτονιές έχουν την δυνατότητα να παρέχουν στους κατοίκους τους όλες τις βασικές υπηρεσίες σε απόσταση που μπορεί να καλυφθεί σε ένα τέταρτο της ώρας με τα πόδια ή με το ποδήλατο από τον τόπο κατοικίας τους. Έτσι εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί η μετάβαση σε μια βιώσιμη λειτουργία των πόλεων με ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής και θα ισχυροποιηθούν οι τοπικές κοινότητες.

Το μοντέλο FMC έχουν υιοθετήσει αρκετές μεγάλες πόλεις του κόσμου, ιδίως μετά την πανδημία του Covid-19 ο οποίος έντεινε τις κοινωνικές ανισότητες και υπέδειξε τις αδυναμίες του αστικού σχεδιασμού. Πιο συγκεκριμένα, το Μιλάνο και η Βιέννη, το 2020 ανακοίνωσαν στις στρατηγικές τους την πρόθεση μετατροπής τους σε πόλεις των 15 λεπτών. Επιπρόσθετα, η Μελβούρνη έχει εντάξει αυτή την πολιτική από το 2017, στο 35ετές της στρατηγικό σχέδιο μητροπολιτικού σχεδιασμού. Μερικές ακόμα μεγάλες πόλεις που έχουν ήδη υιοθετήσει το συγκεκριμένο είδος σχεδιασμού είναι το Παρίσι, το Μπουένος Άιρες, η Σανγκάη, η Σιγκαπούρη, το Σαν Φρανσίσκο, η Ζυρίχη κ.α..

Η πόλη των 15 λεπτών στηρίζεται στην γενικότερη έννοια της χρονο-πολεοδομίας (chronourbanism/ chronoorienteddevelopment), σύμφωνα με την οποία η ποιότητα ζωής είναι αντιστρόφως ανάλογη του χρόνου που αφιερώνει ένας πολίτης για τις μετακινήσεις του. Βασικός στόχος της ιδέας αυτής είναι να λειτουργήσει ως μοντέλο επανασύνδεσης των ανθρώπων με τον τόπο κατοικίας τους.

Εκτός της εγγύτητας των αστικών λειτουργιών, άλλες σημαντικές αρχές σχεδιασμού του FMC περιλαμβάνουν ένα ενισχυμένο σύστημα μίξης χρήσεων γης καθώς και τη βελτιστοποίηση τους. Ειδικότερα, η πόλη των 15 λεπτών στηρίζεται στις επτά (7) ακόλουθες αρχές σχεδιασμού:

1. Εγγύτητα: Ακολουθείται μια στρατηγική που εστιάζει στην αναδιανομή των αστικών ανέσεων και πόρων εντός των γειτονιών, επιτρέποντας στους κατοίκους να έχουν πρόσβαση στις έξι (6) βασικές λειτουργίες (διαβίωση, εργασία, εμπόριο, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και ψυχαγωγία) σε κοντινή απόσταση.

2. Αστική Πυκνότητα: Στοχεύει στην συγκέντρωση και λειτουργία των τοπικών επιχειρήσεων σε κοντινή απόσταση καθώς και για τη δημιουργία τοπικών ευκαιριών απασχόλησης.

3. Ποικιλομορφία: Βασικός στόχος είναι η αύξηση της ποικιλομορφίας μίας γειτονιάς μέσω δύο (2) μηχανισμών:

A. Ποικιλομορφία υλικού: Δημιουργία γειτονιών πολλαπλών χρήσεων που περιλαμβάνουν οικιστικές, εμπορικές και ψυχαγωγικές χρήσεις.

B. Ποικιλομορφία λογισμικού: Δημιουργία κοινοτήτων που αντιπροσωπεύουν ένα διαφορετικό φάσμα πολιτισμών και κοινωνικών τάξεων.

4. Ψηφιοποίηση: Η ψηφιοποίηση αρχικά δεν αποτελούσε μέρος των αρχών της πόλης των 15 λεπτών, ωστόσο οι έξυπνες και γρήγορες λύσεις που παρείχε κατά την διάρκεια της πανδημίας ώθησε τους επιστήμονες να εντάξουν στην θεωρία και την αξιοποίηση των τεχνολογιών των έξυπνων πόλεων. Μέσω των τεχνολογιών αυτών προωθείται και ο συμμετοχικός σχεδιασμός.

5. Αστικός σχεδιασμός ανθρώπινης κλίμακας: Η συγκεκριμένη αρχή βασίζεται στον σχεδιασμό των πόλεων προς όφελος των πολιτών, προκειμένου να διευκολυνθεί η προσβασιμότητα τους.

6. Συνδεσιμότητα: Εξασφαλίζει την ένταξη των επιμέρους γειτονιών στον ευρύτερο αστικό ιστό. Μέσα σε γειτονιές της πόλης 15 λεπτών, οι τρόποι ενεργητικής κινητικότητας, όπως το περπάτημα και το ποδήλατο, συνδυάζονται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η μετάβαση από ένα μικρό αστικό κέντρο-γειτονιά σε ένα άλλο γίνεται πιο εύκολη.

7. Ευελιξία: Υποστηρίζει την μετατροπή των μονολειτουργικών δημόσιων χώρων σε χώρους πολλαπλών χρήσεων για τη μεγιστοποίηση των χρήσεων των κτιρίων και των δημόσιων χώρων.

Οι πόλεις των 15 λεπτών προτείνουν ριζικές αλλαγές ως προς τον τρόπο οργάνωσης των αστικών εξυπηρετήσεων μέσω της μετάβασης από την αστική ανάπτυξη με έμφαση στην κινητικότητα σε αυτή της εγγύτητας των χρήσεων γης και της χρήσης ήπιων μορφών μετακίνησης. Ως μακροχρόνιος στόχος έχει θεσπιστεί η ανάπτυξη πλήρων, αυταρκών γειτονιών, σχεδιασμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η ασφαλής και εύκολη πρόσβαση των πολιτών στις καθημερινές τους ανάγκες.

Ένα μοντέλο POD δίνει την δυνατότητα ανακατανομής των αστικών πόρων στην κλίμακα της πόλης βάσει μια ιεραρχικής σειράς κλάσεων εγγύτητας αστικών εξυπηρετήσεων. Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται η εφαρμογή του από τα κάτω σχεδιασμού, προκειμένου να εντοπιστούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες των κατοίκων μιας γειτονιάς. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η μεθοδολογία εφαρμογής του ανωτέρω μοντέλου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα υφιστάμενα αστικά χαρακτηριστικά μίας γειτονιάς.

Οι υπηρεσίες της «Delta Engineering – Σύμβουλοι Μηχανικοί», μέλος του Ομίλου «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», στον τομέα του Χωροταξικού – Πολεοδομικού σχεδιασμού, απευθύνονται σε όλους τους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς που επιθυμούν την εφαρμογή του παραπάνω εργαλείου, ενώ τα στελέχη της είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία και διευκρίνιση για τα παραπάνω θέματα κατά τη φάση σχεδιασμού και υλοποίησης ενός έργου.

Σύνταξη: Καψάλης Ραφαήλ | Μηχανικός Χωροταξίας και Ανάπτυξης Α.Π.Θ. |Τομέας Χωροταξίας , Πολεοδομίας & Βιώσιμης Ανάπτυξης

Βιβλιογραφικές Πηγές:

Pozoukidou, G., & Angelidou, M. (2022). Urban Planning in the 15-Minute City: Revisited under Sustainable and Smart City Developments until 2030.

Pozoukidou, G., Chatziyiannaki, Z. (2021). 15-Minute City: Decomposing the new urban planning eutopia.

Amir Reza Khavarian-Garmsir, Ayyoob Sharifi, Ali Sadeghi (2023). The 15-minute city: Urban planning and design efforts toward creating sustainable neighborhoods.

Photo: Ανακτήθηκε 12/05/2023 από https://assets.pubpub.org/z2qpk7v7/01b554e8-5957-480b-8913-a18b025e3be8.pdf