Η αστική ανάπλαση αποτελεί μία στρατηγική παρέμβαση πολεοδομικού χαρακτήρα στον υφιστάμενο ιστό των πόλεων, του χώρου δηλαδή που είναι ανοιχτός και προσβάσιμος από όλους. Πεδίο εφαρμογής πρακτικών μετασχηματισμού του κοινόχρηστου χώρου της πόλης, σύμφωνα με το Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, αποτελούν διαμορφώσεις στον ελεύθερο δημόσιο (κοινόχρηστο) χώρο έως και την ανασυγκρότηση περιοχών της πόλης, με παρεμβάσεις τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό δομημένο και αδόμητο χώρο.

Ο καθορισμός μιας ευρύτερης περιοχής ως περιοχή ανάπλασης μπορεί να γίνει από το Γ.Π.Σ., το Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., το ρυθμιστικό σχέδιο ή τέλος με απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν μεγάλες ελλείψεις κοινόχρηστων χώρων, ανάγκη για ριζική αναδιάρθρωση των χρήσεων γης, αδυναμία ανάδειξης των ιστορικών αρχαιολογικών και πολιτιστικών στοιχείων, ή υποβάθμιση της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος και των φυσικών  στοιχείων μιας περιοχής.

Στην έννοια του μετασχηματισμού των κοινόχρηστων χώρων περιλαμβάνονται και έργα μικρής ή μεγάλης εμβέλειας, σημειακές παρεμβάσεις όπως π.χ. αναδιαμόρφωση μίας πλατείας ή οργανωμένα προγράμματα αναπλάσεων, όπως π.χ. ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων. Πεδίο εφαρμογής αποτελούν επίσης και μεγαλύτερες περιοχές όπως είναι τα άλση, τα πάρκα, τα παράκτια μέτωπα, ακόμη και ολόκληρες ενότητες υποβαθμισμένων περιοχών που δημιουργούν ασυνέχεια στον αστικό χώρο.

Η σύγχρονη προσέγγιση σχεδιασμού αστικών αναπλάσεων ενσωματώνει παραμέτρους όπως είναι:

• ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της περιοχής παρέμβασης
• η βελτίωση της λειτουργικότητας
• η προώθηση ήπιων μορφών μετακίνησης (πεζή και ποδήλατο)
• η προσβασιμότητα ΑμεΑ
• η βιώσιμη ανάπτυξη μέσω της εφαρμογής αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού.

Μέσω της ανάλυσης του χώρου και της συνθετικής διαδικασίας του μετασχηματισμού του αστικού περιβάλλοντος αποδίδονται διαφορετικά γνωρίσματα και ιδιότητες σε αυτόν, τα οποία οδηγούν στη συγκρότηση της ταυτότητας και την ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτήρα του.

Στις αρχές σχεδιασμού προωθούνται ενέργειες για την επαναφορά του φυσικού στοιχείου στον αστικό χώρο μέσω της φύτευσης και της χρήσης στοιχείων νερού (παροχή σκιασμού, φυσικού αερισμού και έντονης πράσινης αντιληπτικά παρουσίας – αισθήσεις). Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση του μικροκλίματος και τη δημιουργία ενός ελκυστικού περιβάλλοντος και ως εκ τούτου την αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του αστικού χώρου.

Η σύγχρονη θεώρηση στην επιλογή των υλικών επίστρωσης περιλαμβάνει εκτός από τα συνηθισμένα υλικά που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά (φυσικά πετρώματα, πλάκες τσιμέντου, σκυρόδεμα, ξύλο) και νεωτερικά υλικά, τα οποία εισάγουν νέα είδη, μεγέθη, χρώματα και υφές. Διακρίνονται σε σκληρές επιφάνειες και μαλακές υδατοπερατές επιφάνειες (απόδοση ομβρίων υδάτων στον υδροφορέα). Στις σκληρές επιφάνειες ανήκουν τα “ψυχρά” υλικά τσιμέντου (υψηλής ανακλαστικότητας επιφάνειες που ρυθμίζουν αποτελεσματικά την υπερβολική πρόσπτωση της ηλιακής ακτινοβολίας) και τα ανακυκλώσιμα υλικά (μέταλλο, χαλκός, αλουμίνιο, γυαλί).

Στις μαλακές επιφάνειες ανήκει το χαλίκι, η άμμος, τα βότσαλα και το φυσικό χωμάτινο σταθεροποιημένο δάπεδο, μαλακό αντιολισθηρό δάπεδο χωρίς χημικά πρόσθετα. Τα υλικά αυτά αφενός βελτιώνουν το μικροκλίμα μέσω της ενεργειακής τους συμπεριφοράς και αφετέρου συμβάλλουν στην αποδοτικότερη αξιοποίηση των φυσικών πόρων, συνεισφέροντας από οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής πλευράς στη βιώσιμη ανάπτυξη.

Ο αστικός εξοπλισμός περιλαμβάνει συνήθως καθιστικά, δενδροδόχους, κάδους μικροαπορριμμάτων και φωτιστικά σώματα (υψηλής ενεργειακής απόδοσης). Υπάρχουν, ωστόσο και σύγχρονα παραδείγματα, με στοιχεία εξοπλισμού τα οποία δεν περιορίζονται σε συμβατικές μορφές. Ο αστικός εξοπλισμός υποβοηθά την προσβασιμότητα, εξυπηρετεί τους επισκέπτες και ενισχύει την παραμονή τους στο χώρο. Η επιλογή και η λειτουργική οργάνωση του εξοπλισμού είναι καθοριστική για την εναρμόνιση του στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και συμβάλλει στην ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ενός τόπου.

Απώτερος στόχος των παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο είναι:

• η αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση
• η περιβαλλοντική προστασία
• η βελτίωση του μικροκλίματος
• η επανένταξη στον αστικό ιστό
• η σύνδεση με τις όμορες περιοχές
• η οικειοποίηση της περιοχής από τους κατοίκους της πόλης

Η επίτευξη των παραπάνω μπορεί εν συνεχεία να αποτελέσει μία ευκαιρία αναδόμησης του αστικού τοπίου σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Τα στελέχη της «Delta Engineering -Σύμβουλοι Μηχανικοί», μέλος του Ομίλου «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», βρίσκονται στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνιση για τα παραπάνω θέματα, εφαρμόζοντας και αξιοποιώντας όλες τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις, με στόχο την υποστήριξη όλων των έργων αναμόρφωσης κοινόχρηστων χώρων.

Σύνταξη:

Ελευθερία Κίκη, Διπλ. Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Τομέας Μελετών Δημοσίων Έργων

Ελισάβετ Γαβριηλίδου, Διπλ. Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Τομέας Μελετών Δημοσίων Έργων

Photo: Ανακτήθηκε 19/05/2023 από https://unsplash.com/pt-br/fotografias/pe7h-dCPT4k?utm_source=unsplash&utm_medium=referral&utm_content=creditShareLink