Η ελάσσονα κλίμακα διεκδικεί σημαίνουσα θέση στην διατύπωση εναλλακτικών μοντέλων κατοίκησης, σχετιζόμενη σε μεγάλο βαθμό με την εξεύρεση λύσης σε ζητήματα έλλειψης χώρου, βιωσιμότητας και ελαχιστοποίησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.

Έναντι στην αλματώδη αύξηση του μεγέθους των δυτικών πόλεων, και του έντονα πυκνοδομημένου τους ιστού, η τάση για αναζήτηση του ελάχιστου δυνατού χώρου κατοίκησης είναι σύγχρονη. Ωστόσο οι ρίζες της μικροκατοικίας μπορούν να ανευρεθούν ήδη στις πρώτες μορφές κατοικίας, απόπειρες του προϊστορικού ανθρώπου να κατασκευάσει το καταφύγιο του, που θα αποτελέσει μεταγενέστερα την στοιχειώδη μονάδα, προς υλοποίηση μεγαλύτερων κατασκευών.

Πλήθος θεωρητικών (Vitruvius, Alberti, J.Rykwert) επικαλούνται τον μύθο της αρχέγονης καμπίνας, με τους τέσσερις ξύλινους τοίχους και την δίρριχτη στέγη, ενώ το “Le Cabanon” του Le Corbusier, που αποτέλεσε καταφύγιο του Ελβετού αρχιτέκτονα για κάποια χρόνια, συνεχίζει να λειτουργεί σαν εργαλείο διερεύνησης του συμπυκνωμένου χώρου, της ευελιξίας και της λειτουργικότητας των μικρών αρχιτεκτονημάτων.

Η μικροκατοικία, όπως ορίστηκε από τον Διεθνή Κώδικα Κατοικίας το 2018, αφορά μια μονάδα κατοικίας που έχει μέγιστο εμβαδόν 37m², χωρίς να αποτελεί ωστόσο επίσημο ορισμό. Πρόκειται για ένα εναλλακτικό μοντέλο κατοικίας, που αναζητά και στοχεύει στην ποιότητα έναντι των χωρικών περιορισμών, με την αποτελεσματική χρήση υλικών, μεθόδων κατασκευής και έξυπνου, αρθρωτού σχεδιασμού.

Σε αρκετές περιπτώσεις σχεδιαστές και κατασκευαστές ενσωματώνουν περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και τεχνολογία αιχμής στην κατασκευή των σύγχρονων μικροκατοικιών, ενώ μεριμνούν για την μέγιστη δυνατή ενεργειακή τους αυτονομία. Έτσι, συχνά τοποθετούνται σε αυτές ηλιακοί συλλέκτες, ανεμογεννήτριες, συστήματα συλλογής και αξιοποίησης των όμβριων υδάτων κ.α., ενώ με την αξιοποίηση της τεχνολογίας των υλικών δόμησης η μικροκατοικία, πλέον μπορεί να θωρακιστεί απέναντι στις καιρικές συνθήκες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής τέτοιων τεχνικών μέσων, για χάριν μιας πλήρως αυτόνομης μονάδας με επιφάνεια 2,5 Χ 3,5 μέτρα και χαμηλά επίπεδα οικολογικού αποτυπώματος, είναι το Diogenes, του Renzo Piano. Σε ένα κριτικό αναστοχασμό για τις συνθήκες άνεσης και επηρεασμένο από τον λιτό και ολιγαρκή τρόπο ζωής του αρχαίου Έλληνα φιλόσοφου, το Diogenes μπορεί να αξιοποιηθεί ως μια εξοχική μικροκατοικία το Σαββατοκύριακο ή ως ένα μικρό γραφείο. Τέτοιες μονάδες μπορούν να τοποθετούνται ελεύθερα στο φυσικό περιβάλλον, αλλά και ως βοηθητικοί χώροι, ενώ με τον πολλαπλασιασμό αυτών είναι δυνατόν να ανεγερθεί και ολόκληρο συγκρότημα κατοικιών.

Ο πύργος Nakagin, που σχεδίασε ο Kisho Kurokawa, στο κέντρο του Τόκιο το 1972, με τις 140 αυτόνομες προκατασκευασμένες κάψουλες, αποτελεί ένα από τα ελάχιστα υλοποιημένα έργα που εκφράζουν τις ιδέες των Ιαπώνων Μεταβολιστών, επαναπροσδιορίζοντας τα πρότυπα της αστικής κατοίκησης και ολόκληρης της εικόνας των πόλεων.

Τέλος, μια διάσταση της μικροκατοικίας σχετίζεται με απλούστερες μορφές κατοικίας και καταφυγίων από φυσικά υλικά, ανακυκλώσιμα, που έρχονται να προσφέρουν λύσεις σε περιοχές με επιτακτικό πρόβλημα στέγασης. Οικονομικά μεγέθη, ο κοινωνικός και οικογενειακός μετασχηματισμός, ο νομαδισμός και ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, οι οικολογικές ανησυχίες για στροφή προς τα φυσικά υλικά, όπως και οι νόμοι προσφοράς και ζήτησης της παγκόσμιας αγοράς, ενδυναμώνουν μια νέα αρχιτεκτονική αφήγηση σχετική με την κατοίκηση του μέλλοντος, που ενσαρκώνει τη λειτουργικότητα και την εργονομία σε ελάχιστο χώρο.

Η μικροκατοικία, εντός του αστικού ιστού είτε στο φυσικό περιβάλλον, παρασιτική ή αυτόνομη, μεταφερόμενη ή σταθερή, προβάλλει την ουσία του οικείου σε μια μονάδα που θεμελιώνει το σύνολο. Η ελάσσονα κλίμακα της αρχιτεκτονικής, ως απόηχος της παρουσίας και της δράσης του ανθρώπου στο περιβάλλον του, συνδέει την ιδιωτική και την δημόσια διάσταση, στην αναζήτηση για ασφάλεια, επιχειρώντας να προσεγγίσει την ανθρώπινη κλίμακα.

Τα στελέχη της «Delta Engineering -Σύμβουλοι Μηχανικοί», μέλος του Ομίλου «Σαμαράς & Συνεργάτες», παρακολουθώντας τις μεταβολές των τάσεων που διαμορφώνουν το κτισμένο περιβάλλον, παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες μηχανικού σε ένα ευρύ φάσμα τεχνικών έργων και είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία και διευκρίνιση προκειμένου να συνδράμουν στην ανάπτυξη και υλοποίηση τόσο των συμβατικών όσο και των καινοτόμων τεχνικών έργων που αναλαμβάνουν.

Σύνταξη: Αθανασιάδης Τάσος | Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχανικός, MΒA | Διευθυντής Τομέα Επιβλέψεων Τεχνικών Έργων

Photo: Ανακτήθηκε 31/03/2023 από https://www.dezeen.com/2013/06/12/diogene-by-renzo-piano-at-vitra-campus/