Η ραγδαία αστικοποίηση αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο που ασκεί αυξανόμενη πίεση στις υποδομές των αναπτυσσόμενων μητροπόλεων. Οι προκλήσεις που προκύπτουν περιλαμβάνουν την υπερφόρτωση των υφιστάμενων συστημάτων μεταφορών, της έλλειψης στέγης, τα προβλήματα ύδρευσης και αποχέτευσης, τις αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις και τη διαχείριση των αποβλήτων. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε νέες και αναβαθμισμένες υποδομές στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, της ύδρευσης και της αποχέτευσης, καθώς και των επικοινωνιών. Η ανάπτυξη βέβαια νέων υποδομών,  έχει άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων, επηρεάζοντας την οικονομική ισότητα, τη δημόσια υγεία, την περιβαλλοντική υποβάθμιση και την ασφάλεια.

Η ταχύτητα της αστικοποίησης, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, ξεπερνά ενίοτε την ικανότητα των πόλεων να προσαρμόσουν τις υποδομές τους, δημιουργώντας ένα σημαντικό έλλειμμα. Αυτό υποδηλώνει την ανάγκη για προληπτικό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό αντί για αντιδραστικά μέτρα, απαιτώντας ταυτόχρονες προσπάθειες επέκτασης και εκσυγχρονισμού.

 Συγκεκριμένες Προκλήσεις Υποδομής

• Κυκλοφοριακά Εμφράγματα: Η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η πίεση στα μέσα μαζικής μεταφοράς, η ατμοσφαιρική ρύπανση από τα οχήματα και τα προβλήματα συνδεσιμότητας αποτελούν σημαντικές προκλήσεις.
• Ελλείψεις Στέγης και Υποβαθμισμένοι Οικισμοί: Η έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγης οδηγεί στην εμφάνιση άτυπων οικισμών, στον υπερπληθυσμό και στην ανεπαρκή υγιεινή.
• Υποδομές Ύδρευσης και Αποχέτευσης: Η παλαιότητα των δικτυών,  λειψυδρία, η κακή διαχείριση των λυμάτων και η απόρριψη ακατέργαστων λυμάτων προκαλούν σοβαρά προβλήματα.
• Ενέργεια και Εφοδιασμός Ηλεκτρικής Ενέργειας: Η αναξιόπιστη παροχή, η εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα και οι αυξανόμενες ενεργειακές απαιτήσεις αποτελούν κρίσιμα ζητήματα.
• Διαχείριση Αποβλήτων: Οι υπερχειλισμένοι χώροι υγειονομικής ταφής, οι κίνδυνοι για την υγεία και η ανάγκη για καλύτερη διαλογή και ανακύκλωση των αποβλήτων είναι επιτακτικές.

Οι προκλήσεις αυτές είναι αλληλένδετες. Για παράδειγμα, η ανεπαρκής χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς συμβάλλει στην κυκλοφοριακή συμφόρηση και την ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ οι ελλείψεις στέγης επιδεινώνουν τα προβλήματα υγιεινής στους άτυπους οικισμούς. Απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτών των αλληλοσυνδεόμενων ζητημάτων.

Μετριασμός των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των Έργων Υποδομής

Η αστική ανάπτυξη έχει αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως αποδάσωση, απώλεια οικοτόπων, ρύπανση και αυξημένες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι συγκεκριμένες επιπτώσεις περιλαμβάνουν την υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα και του νερού, την απώλεια βιοποικιλότητας και την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής. Η ανάπτυξη υποδομών, αν και απαραίτητη, ενέχει σημαντικούς περιβαλλοντικούς κινδύνους που πρέπει να διαχειριστούν και να μετριαστούν προσεκτικά για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της μητρόπολης και του πλανήτη.

Υπάρχουν στρατηγικές για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων της ανάπτυξης υποδομών, όπως πρακτικές πράσινων κτιρίων, υποδομές χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και διαχείριση αποβλήτων κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) διαδραματίζουν ρόλο στον εντοπισμό και τη διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων. Είναι σημαντική η χρήση βιώσιμων υλικών στα έργα υποδομής. Η έννοια των πράσινων υποδομών και των λύσεων που βασίζονται στη φύση είναι επίσης κρίσιμη. Η δέσμευση για βιώσιμες πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πράσινων υλικών, λύσεων που βασίζονται στη φύση και διεξοδικών περιβαλλοντικών αξιολογήσεων, είναι απαραίτητη για την ελαχιστοποίηση του οικολογικού αποτυπώματος των αστικών υποδομών.

Μείωση όχλησης κατά το στάδιο κατασκευής

Η επιτυχής μείωση της όχλησης απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, συνεχή επαγρύπνηση και προσαρμοστικότητα κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου. Η προτεραιότητα στην ευημερία των πολιτών και η διαφανής επικοινωνία είναι καθοριστικοί παράγοντες για την αποδοχή και την επιτυχή ολοκλήρωση του έργου.

Κατά το στάδιο κατασκευής  κάθε νέου έργου ή επέκτασης και επέμβασης σε υφιστάμενο,  στρατηγικές που η εφαρμογή τους θα βοηθούσε στην αποτελεσματική μείωση της όχλησης είναι:

1. Προσεκτικός Σχεδιασμός και Προετοιμασία:

• Λεπτομερής Μελέτη Επιπτώσεων: Πριν την έναρξη των εργασιών, είναι απαραίτητη μια ολοκληρωμένη μελέτη περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων, η οποία θα αναγνωρίζει πιθανές πηγές όχλησης (θόρυβος, σκόνη, κυκλοφοριακές διαταραχές κ.λπ.) και θα προτείνει μέτρα για την αντιμετώπισή τους.
• Εναλλακτικά Χρονοδιαγράμματα Εργασιών: Εξέταση της δυνατότητας εκτέλεσης θορυβωδών εργασιών κατά τις ώρες μειωμένης κυκλοφορίας (π.χ., νωρίς το πρωί, αργά το απόγευμα ή το βράδυ) ή κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, όπου είναι εφικτό και δεν προκαλεί υπερβολική όχληση στους κατοίκους.
• Φασική Υλοποίηση: Κατάτμηση του έργου σε μικρότερες φάσεις, επιτρέποντας την ολοκλήρωση και αποκατάσταση τμημάτων πριν την έναρξη εργασιών σε άλλα. Αυτό μειώνει τη συνολική διάρκεια της όχλησης σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
• Επιλογή Κατάλληλου Εξοπλισμού και Τεχνικών: Χρήση σύγχρονου και αθόρυβου εξοπλισμού, όπου είναι διαθέσιμο. Εφαρμογή εναλλακτικών τεχνικών κατασκευής που παράγουν λιγότερο θόρυβο και σκόνη.
• Σχεδιασμός Εναλλακτικών Κυκλοφοριακών Ροών: Σε περίπτωση κυκλοφοριακών διαταραχών, σχεδιάζονται και υλοποιούνται εναλλακτικές διαδρομές για οχήματα και πεζούς.

2. Διαχείριση του Εργοταξίου:

• Περίφραξη και Προστασία: Περίφραξη του χώρου του εργοταξίου για να περιορίζεται η διασπορά σκόνης και θορύβου, καθώς και για λόγους ασφαλείας. Χρήση προστατευτικών καλυμμάτων και διχτυών.
• Μέτρα Καταστολής Σκόνης: Συχνό ψεκασμό νερού, ειδικά κατά τη διάρκεια ξηρών περιόδων και εργασιών που παράγουν σκόνη (π.χ., εκσκαφές, κοπή υλικών). Χρήση σαρώθρων και οχημάτων καθαρισμού.
• Μείωση Θορύβου: Τοποθέτηση ηχομονωτικών φραγμάτων γύρω από τις πιο θορυβώδεις εργασίες. Τακτική συντήρηση των μηχανημάτων έργου.
• Οργάνωση και Καθαριότητα: Διατήρηση του εργοτάξιο καθαρό και οργανωμένο εργοτάξιο και άμεση απομάκρυνση των αποβλήτων και των υλικών που δεν χρησιμοποιούνται.
• Διαχείριση Κίνησης Οχημάτων Εργοταξίου: προσεκτικός σχεδιασμός των οχημάτων του εργοταξίου για να ελαχιστοποιηθεί η κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Ορισμός συγκεκριμένων ωρών εισόδου και εξόδου, αν είναι δυνατόν.

3. Επικοινωνία και Συνεργασία:

• Έγκαιρη και Διαφανής Ενημέρωση: Ενημέρωση των κατοίκων, των επιχειρήσεων και τους φορέων της πόλης για το έργο, το χρονοδιάγραμμα, τις πιθανές διαταραχές και τα μέτρα που λαμβάνονται για τη μείωση της όχλησης. Χρησιμοποιώντας διάφορους τρόπους επικοινωνίας (π.χ., ενημερωτικά φυλλάδια, ιστοσελίδα του έργου, τοπικά μέσα ενημέρωσης).
• Δημιουργία Καναλιού Επικοινωνίας: Ορισμός ενός σημείου επαφής για τους πολίτες όπου μπορούν να απευθύνονται για ερωτήσεις, παράπονα ή προτάσεις.
• Συνεργασία με τις Τοπικές Αρχές: Συνεργασία με τον δήμο και τις αρμόδιες υπηρεσίες για τον συντονισμό των εργασιών και την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων που ανακύπτουν.
• Διαμεσολάβηση και Επίλυση Διαφορών: προετοιμασία για την αντιμετώπιση τυχόν διαφωνιών ή παραπόνων και επιδίωξη εξεύρεσης κοινά αποδεκτών λύσεων.

4. Παρακολούθηση και Αναπροσαρμογή:

• Συνεχής Παρακολούθηση: συστηματική παρακολούθηση των επιπέδων θορύβου, σκόνης και κυκλοφοριακής συμφόρησης στην περιοχή του έργου.
• Αξιολόγηση της Αποτελεσματικότητας των Μέτρων: Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων που έχουν ληφθεί για τη μείωση της όχλησης και αναπροσαρμογή  ανάλογα με τις ανάγκες και τα αποτελέσματα.
• Λήψη Ανατροφοδότησης: Λήψη ανατροφοδότησης από τους πολίτες και τις τοπικές αρχές για την περαιτέρω βελτίωση των πρακτικών.

Τα στελέχη της «Delta Engineering – Σύμβουλοι Μηχανικοί», μέλους του Ομίλου «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», παρακολουθώντας στενά τις αναπτυξιακές εξελίξεις και έχοντας σημαντική εμπειρία ως σύμβουλοι και μελετητές ποικίλων project, είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία και διευκρίνιση για το παραπάνω θέμα καθώς και για ότι άλλο άπτεται και αφορά οποιαδήποτε ολοκληρωμένη τεχνική και συμβουλευτική υπηρεσία στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα.

Συντάκτρια: Στεργιανή Γ. Γάκη / Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός, Α.Π.Θ. / Τομέας Διαχείρισης και Επίβλεψης Τεχνικών Έργων

Photo: geotechnicaldesigngroup.it