Μεταλιγνιτική εποχή και μετάβαση

4 Ιανουαρίου 2021

Η μεταλιγνιτική εποχή δεν είναι πλέον τεχνική υπόθεση και η Ελλάδα δεν εξαιρείται ούτε θα μείνει ουραγός. Η σελίδα γυρίζει και έχουμε το ιστορικό προνόμιο, αυτό να συντελείται επί των ημερών μας. Πριν προσεγγίσουμε τις διαδικασίες και τις συνιστώσες των ενεργειών που θα συνθέσουν το διάνυσμα μιας επιτυχούς μετάβασης στην απολιγνιτοποίηση, ας μιλήσουμε λίγο για την μέχρι σήμερα κύρια πηγή παραγωγής ενέργειας, που μας «έφερε» μέχρι εδώ.

Ανατρέχοντας λίγο στο παρελθόν, από τη δεκαετία του 1960 και σταδιακά, τα πλούσια σε λιγνίτη εδάφη της Δυτικής Μακεδονίας, της Μεγαλόπολης και του Αλιβερίου, μετατρέπονται από εύφορη γη σε απέραντα ορυχεία. Ο λιγνίτης αποτελεί το βασικό καύσιμο της χώρας μας. Γίνονται τεράστιες επενδύσεις, δημιουργούνται Μονάδες και Ορυχεία που συνεχώς πολλαπλασιάζονται και αποκτάται μεγάλη τεχνογνωσία και μία σημαντική βιομηχανική κουλτούρα σε επίπεδο βαριάς βιομηχανίας μοναδικής στην χώρα, δυνατής και υπολογίσιμης οικονομικά και παραγωγικά όχι μόνο για τα Ελληνικά δεδομένα. Η εταιρία που τρέχει την παραπάνω παραγωγή είναι η ΔΕΗ.

Δημόσια επιχείρηση η ΔΕΗ τα πρώτα πολλά χρόνια, μετοχοποιημένη στη συνέχεια αλλά με κύριο μεγαλομέτοχο το ελληνικό κράτος. Διανύθηκαν δεκαετίες που το ενεργειακό λιγνιτικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας τροφοδοτούσε την Ελληνική Επικράτεια με ενέργεια σε ποσοστό 70% και να ακολουθούν η Μεγαλόπολη και το Αλιβέρι έτσι ώστε αθροιστικά να αγγίζουν το 90% της συνολικής παραγωγής. Για να έρθουμε στο 2019 που η συμμετοχή στην παραγόμενη πανελλαδικά ενέργεια για το λιγνιτικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, να ανέρχεται στο 15,6%, για την Μεγαλόπολη να είναι αντίστοιχα στο 5,59% και για το Αλιβέρι η παραγωγή ενέργειας από το στερεό αυτό ορυκτό, να έχει εντελώς μηδενίσει.

Η στροφή σε άλλες «καθαρότερες» μορφές ενέργειας και σε μια νέα εποχή έχει ήδη ξεκινήσει. Το ανθρακούχο κάρβουνο που πριν πολλά εκατομμύρια χρόνια δημιουργήθηκε στο υπέδαφος από ποσότητες νεκρής φυτικής ύλης και που για χρόνια πολλά θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας και την αυτάρκεια της σε ενέργεια, είναι πλέον οικονομικά ασύμφορο και περιβαλλοντικά επιβλαβές.

Η απολιγνιτοποίηση αποτελεί σημαντική τομή στον εθνικό ενεργειακό χάρτη και παράλληλα μια τεράστια ευκαιρία για τη χώρα.

Είναι η μεταστροφή σε μια οικονομία θετικού πρόσημου, με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με προσέλκυση νέων επενδύσεων, με τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας, με αγροτική παραγωγή, με έρευνα για την τεχνολογία, με σεβασμό στο περιβάλλον. Είναι η νέα πορεία που εναρμονίζεται με τις σύγχρονες εξελίξεις της αγοράς και προσφέρει νέες ευκαιρίες σε ποικίλους τομείς δραστηριοτήτων. Είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός που λαμβάνει υπ’ όψη τις ιδιαιτερότητες και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των τοπικών κοινωνιών, αλλά και ένα πρόγραμμα δράσεων ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα ως αντιστάθμισμα ηθικό και υλικό των τοπικών κοινωνιών που δεκαετίες δούλευαν και διαβίωναν στο επιβαρυμένο και υποβαθμισμένο περιβάλλον των ενεργειακών «Ρουρ της Ελλάδας».

Είναι το μεγάλο στοίχημα αλλά και ο ιεραρχημένος στόχος για τις λιγνιτικές περιοχές της χώρας, όπως παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Ειδικού Μεταβατικού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (2020-2021), οι πρώτες δράσεις του οποίου προτείνονται προς χρηματοδότηση από το πράσινο ταμείο. Το Σχέδιο της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης κάνει λόγο για 7 άξονες στη μεταλιγνιτική εποχή τους οποίους και ιεραρχεί ως ακολούθως:

  1. Προώθηση της απασχόλησης των ανέργων και των αυτοαπασχολούμενων και της προσαρμοστικότητας των εργαζομένων και των επιχειρήσεων.
  2. Αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων και ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
  3. Προετοιμασία της οικονομικής και παραγωγικής διαφοροποίησης (συμπεριλαμβανομένου του πρωτογενή τομέα).
  4. Ενίσχυση επιχειρηματικότητας και προσέλκυση επενδύσεων.
  5. Αναδιάρθρωση της ενεργειακής ταυτότητας και εξορθολογισμός της αξιοποίησης και χρήσης των περιβαλλοντικών πόρων.
  6. Προώθηση της αστικής αναζωογόνησης και της Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας.
  7. Επιστημονική και Τεχνική Στήριξη, Ωρίμανση Δράσεων.

Με γνώμονα επίσης την αύξηση των κονδυλίων που δικαιούται η Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης εξελίσσεται η διαπραγμάτευση και οι επιλεξιμότητες των δράσεων, για τον σχεδιασμό του Πολυετούς Δημοσιονομικού Προγραμματισμού 2021-2027 και με σαφή στόχευση την κατάθεση ενός ολιστικού, στρατηγικού, ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδίου τεκμηριωμένων θέσεων από ελληνικής πλευράς. Στις εμβληματικές επενδύσεις που βρίσκονται προς αξιολόγηση χαρακτηριστικά μπορούν να αναφερθούν τα μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα της ΔΕΗ στην Μεγαλόπολη και στη Δυτική Μακεδονία, η εγκατάσταση μονάδας αποθήκευσης ενέργειας και οικοσύστημα οινικού τουρισμού στη Δυτική Μακεδονία, η δημιουργία πρότυπης φαρμακοβιομηχανίας και μονάδας υδροπονίας στη Μεγαλόπολη κ.α.

Στην αρχιτεκτονική του Μεταβατικού Προγράμματος Απολιγνιτοποίησης, πυλώνα βασικό αποτελούν οι «νέοι δρόμοι» στην ενέργεια και στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει μια ιδιαίτερη μνεία. Μιλώντας λοιπόν για φυσικό αέριο ή Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας γνωρίζουμε ήδη πως συνεπικουρούν με τον λιγνίτη ή και συμμετέχουν σε μεγαλύτερο ποσοστό στην παραγόμενη συνολικά ενέργεια της επικράτειας. Ξεχωρίζουμε όμως μία καινοτόμα πρόταση παρακάτω καθώς σχεδιάζεται να «πρωταγωνιστήσει» στις αποτιτλοποιημένες λιγνιτικές περιοχές, χωρίς να αποκλείονται και άλλες μορφές στο μέλλον ή συνδυασμός αυτών.

Με έναν «Λευκό Δράκο» να «ξυπνά», και με την εκδήλωση ενδιαφέροντος ήδη για αυτό το σημαντικό σχέδιο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (Important Project of Common European Interest), η Δυτική Μακεδονία προσδοκά να εγκαταστήσει σε μια έκταση εικοσιπέντε χιλιάδων στρεμμάτων εδαφών της που θα αποκατασταθούν, μεγάλο φωτοβολταϊκό σύστημα, της τάξης του ενός Gigawatt, το οποίο θα παράγει ρεύμα και αυτό με τη διαδικασία της ηλεκτρόλυσης θα παράγει -με τη σειρά του- καθαρό, περιβαλλοντικά φιλικό «πράσινο» υδρογόνο που θα αποθηκεύεται με συμπίεση. Το υδρογόνο θα αποτελεί πλέον καύσιμο και αποθήκη ενέργειας και θα μπορεί να χρησιμοποιείται είτε για την παραγωγή ρεύματος, είτε για την παραγωγή θερμότητας, είτε για θέρμανση είτε για κίνηση με τις κατάλληλες υποδομές και τα δίκτυα υποστήριξης. Ως επόμενο βήμα και στο πλαίσιο της ρήτρας του προγράμματος που προβλέπει διακρατικά οφέλη, ποσότητα του παραγόμενου «πράσινου» υδρογόνου θα μπορεί με τη βοήθεια του Διαδριατικού Αγωγού φυσικού αερίου TAP (Trans Adriatic Pipeline), να φτάσει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. H στοιχειοθέτηση του φακέλου συμμετοχής που εκπονείται ήδη από πλειάδα εξειδικευμένων επιστημόνων, αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του ’21 και να μπει σε διαδικασία αξιολόγησης έως το καλοκαίρι του ίδιου έτους.

Η επίτευξη της υλοποίησης του σχεδιασμού της μετα-λιγνίτη εποχής λοιπόν, περνά μέσα από ρυθμιστικές προτάσεις, από μέτρα διευκόλυνσης και εκσυγχρονισμό της οικονομίας, από την ενίσχυση των καινοτόμων επενδύσεων, από τη μεταρρύθμιση και την παγίωση της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, από κινητροδότηση ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών μοντέλων και οικονομικών τομέων. Αλλά απαιτεί και προϋποθέτει ένα επικαιροποιημένο νομικό και θεσμικό πλαίσιο που θα ρυθμίζει με αρτιότητα και σαφήνεια, θα διευκολύνει αλλά και θα προστατεύει.

Νομοθετικές ρυθμίσεις που θα καλύπτουν την ενεργειακή απόδοση, την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, τη σχεδίαση της αγοράς ενέργειας, την ασφάλεια εφοδιασμού και τους κανόνες διακυβέρνησης της Ενεργειακής Ένωσης.

Σε αυτή τη λογική και κατόπιν συζητήσεων και ζυμώσεων, το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας νομοθέτησε ρυθμίσεις που αφορούν στη ΔΕΗ, στην επιχειρηματικής ανάταξη και στη δυνατότητα απελευθέρωσής της από τους κανόνες του Δημοσίου για συγκεκριμένα ζητήματα, καθόσον καλείται να είναι βιώσιμη και να αναπτυχθεί σε περιβάλλον πλήρους ανταγωνισμού.

Με τον πρόσφατο νόμο για τον «Εκσυγχρονισμό της Χωροταξικής και Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας», εισάγεται «ενεργειακή» τροπολογία με την οποία ρυθμίζεται σειρά θεμάτων ενδιαφέροντος του τομέα Ενέργειας. Συγκεκριμένα:

  • Εισάγεται το πλαίσιο για την προτεραιότητα στην εξέταση αιτήσεων για προσφορά όρων σύνδεσης σταθμών ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ (Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης)
  • Επιταχύνεται η σύνδεση των σταθμών ΑΠΕ
  • Προστίθενται υποκατηγορίες σταθμών ΑΠΕ που προέκυψαν από την πρόσφατη νομοθεσία (ν. 4414/2016 και παρόν νομοσχέδιο)
  • Απλοποιείται η διαδικασία καθορισμού των εγγυήσεων που χρειάζεται να καταβάλουν οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας προς τον ΔΕΔΔΗΕ και τον ΔΑΠΕΕΠ,
  • Βελτιώνεται η διαδικασία εκκαθάρισης των συναλλαγών των συμμετεχόντων στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου με τους Διαχειριστές των Συστημάτων Μεταφοράς και Δικτύου Διανομής (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΔΕΣΦΑ) και με τον Διαχειριστή ΑΠΕ και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ)
  • Ορίζονται ρυθμίσεις που διευκολύνουν την υλοποίηση του σχεδιασμού της κυβέρνησης για την δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης. Αυτές αφορούν αφενός στα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια στις λεγόμενες «Ζώνες Απολιγνιτοποίησης», που θα καθορίζουν τις χρήσεις γης στις περιοχές όπου αναπτυσσόταν η λιγνιτική δραστηριότητα της ΔΕΗ, αφετέρου στην υλοποίηση επενδύσεων ΑΠΕ εντός των περιοχών των λιγνιτικών πεδίων και λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ.
  • Προβλέπεται μεταξύ άλλων, η αναπροσαρμογή των συντελεστών του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στο ηλεκτρικό ρεύμα σύμφωνα με τα επίπεδα κατανάλωσης για τις επιχειρήσεις και τις βιομηχανίες της υψηλής και της μέσης τάσης.

Με αυτά τα βήματα λοιπόν και με τα επόμενα που θα απαιτηθούν οδηγούμαστε προσανατολισμένοι στη νέα εποχή και σε ένα μέλλον που οι κανόνες αλλάξανε.

Τα στελέχη της «Delta Engineering – Σύμβουλοι Μηχανικοί», μέλους του Ομίλου «ΣΑΜΑΡΑΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», στο πλαίσιο της διαρκούς κατάρτισης και επιμόρφωσής τους και παρακολουθώντας στενά τις αναπτυξιακές εξελίξεις και τις τεχνικές νομοθετικές διατάξεις και μεταβολές και έχοντας μια σημαντική δραστηριότητα ως σύμβουλοι και μελετητές ποικίλων project, είναι στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία, διευκρίνιση ή τεχνική υποστήριξη για τα ανωτέρω θέματα.

Συντάκτρια: Στεργιανή Γ. Γάκη | Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός, Α.Π.Θ. | Τομέας Διαχείρισης και Επίβλεψης Τεχνικών Έργων

Πηγή εικόνας: Ecozen.gr

Τελευταία άρθρα